Με την περίοδο η μήτρα αποβάλλει ιστό (ενδομήτριο) από το εσωτερικό της που είχε προετοιμαστεί στη διάρκεια του μήνα περιμένοντας να δεχθεί μια εγκυμοσύνη. Ο ιστός αυτός φυσιολογικά επιβιώνει μόνο στο εσωτερικό της μήτρας, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να βρεθεί στην επιφάνεια των ωοθηκών, της μήτρας και των σαλπίγγων. Σπανιώτερα μπορεί να βρεθεί ακόμα και στην κύστη ή το έντερο.

Η παρουσία ενδομητρίου ιστού έξω από την μήτρα λέγεται ενδομητρίωση.

Τι προκαλεί: Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση νοιώθουν πόνο στην κοιλιά τους που μπορεί να είναι πολύ εντονότερος στην διάρκεια της περιόδου. Πολλές γυναίκες όμως μπορεί να μην νοιώθουν καθόλου πόνο. Συχνά, η ενδομητρίωση ή οι συμφύσεις που η ενδομητρίωση προκαλεί μπορεί να είναι αιτία υπογονιμότητας. Μάλιστα από 30% έως 50% γυναικών που δεν μπορούν να μείνουν έγκυες έχουν ενδομητρίωση. Μια γυναίκα που έχει ιστορικό “κύστεων” στις ωοθήκες της, που χρειάστηκαν χειρουργείο για να φύγουν, ή γυναίκες με σημαντική δυσμηνόρροια (πόνο στην περίοδο) είναι πιθανόν να έχουν ενδομητρίωση. Επίσης γυναίκες με υπογονιμότητα, (ακόμα και χωρίς σημαντικά συμπτώματα πόνου) μπορεί να έχουν ενδομητρίωση. Υπάρχει μια απλή εξέταση αίματος που λέγεται “Ca-125” και η οποία είναι αυξημένη όταν υπάρχει ενδομητρίωση. Δυστυχώς όμως αυτή η εξέταση είναι αυξημένη και σε πολλές άλλες περιπτώσεις (στη διάρκεια της περιόδου, στην ωορρηξία, σε κύστεις ή νεοπλασίες της ωοθήκης, σε περιπτώσεις ινομυωμάτων, χρόνιας κλινικής ή υποκλινικής παγκρεατίτιδας, σε κολίτιδα, κ.ά.) ενώ μπορεί να υπάρχει ενδομητρίωση και η εξέταση αυτή να μην είναι αυξημένη. Για τους λόγους αυτούς η αξία του Ca-125 είναι περιορισμένη και δεν μπορεί πάντοτε να βοηθήσει ενώ μπορεί αρκετές φορές να οδηγήσει και σε πανικούς ή σε χειρουργικές επεμβάσεις που δεν ήταν απαραίτητες. Αυτή τη στιγμή η μόνο εξέταση που διαγιγνώσκει ενδομητρίωση με βεβαιότητα είναι η λαπαροσκόπηση στη διάρκεια της οποίας απεικονίζονται άμεσα οι επιφάνειες της πυέλου, οι ωοθήκες, σάλπιγγες και η μήτρα. Επιπλέον, στη διάρκεια της λαπαροσκόπησης μπορεί να γίνει και καυτηριασμός για θεραπεία.

Γιατί η ενδομητρίωση είναι αιτία υπογονιμοτητας; Οι συμφύσεις που σχηματίζονται απο την ενδομητρίωση εμποδίζουν την επικοινωνία ανάμεσα στη σάλπιγγα και την ωοθήκη. Επίσης τα ενδομητριώματα (δηλαδή κύστεις με αιμορραγικό υγρό) μέσα στην ωοθήκη επιδρούν αρνητικά στην λειτουργία της. Τέλος η ύπαρξη φλεγμονής στην περιτοναϊκή κοιλότητα επιδρά αρνητικά στη λειτουργία της σάλπιγγας. Γι’ αυτούς τους λόγους, πιστεύεται οτι η ενδομητρίωση ελαττώνει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης.

Θεραπεία; Η σύγχρονη επιστήμη έχει δώσει δυο λύσεις για την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης. Οι λύσεις αυτές είναι η λαπαροσκόπηση και οι ορμονικοί χειρισμοί της ενδομητρίωσης. Η πρώτη λύση είναι και διαγνωστική και επεμβατική, δηλαδή μας βοηθάει και να δουμε αν υπάρχει ενδομητρίωση και την ίδια στιγμή να ηλεκτροκαυτηριάσουμε ή να κάψουμε με laser την ενδομητρίωση. Η δεύτερη λύση είναι να ελαττώσουμε τα οιστρογόνα του σώματος προκαλώντας “τεχνητή εμμηνόπαυση” και να κάνουμε έτσι την ενδομητρίωση να εξαφανιστεί. Αυτή η δεύτερη θεραπεία γίνεται με φάρμακα που λέγονται αγωνιστές-GnRH και κυκλοφορούν με τα εμπορικά ονόματα Arvecap®, Daronda® και άλλα και χορηγούνται συνήθως με μηνιαίες ενέσεις για 6 μήνες.

Αν υποψιάζομαι ενδομητρίωση, τι πρέπει να κάνω; Το πρώτο βήμα είναι μια επίσκεψη στο γιατρό σας και μια εκτενής φυσική εξέταση. Ανάλογα με τα ευρήματα ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει μια εξέταση αίματος για να δει αν υπάρχει κάποια αιματολογική ένδειξη για ενδομητρίωση (Ca-125). To επόμενο βήμα αν υπάρχουν αρκετές υποψίες, μπορεί να είναι είτε μια λαπαροσκόπηση είτε μια θεραπεία με ένα αγωνιστή GnRH. Αυτή η απόφαση βέβαια εξαρτάται από τις παριστάσεις που αφορούν κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Η φαρμακευτική θεραπεία είναι πιό εύκολη αλλά αργεί πιό πολύ. Μαζί με το γιατρό σας πρέπει να ζυγίσετε τα υπέρ και τα κατά κάθε λύσης.